Toyota có thể sẽ ngừng lắp ráp xe hơi tại Việt Nam, đâu là nguyên do?
Chỉnh sửa lúc: 06/04/2015
Không thể phủ nhận rằng việc giảm thuế nhập khẩu trong khu vực ASEAN sẽ mang đến nhiều lợi ích cho người tiêu dùng Việt và mở ra nhiều cơ hội phát triển cho đất nước. Tuy nhiên, nó cũng mang đến nhiều thách thức và khó khăn cho những ngành công nghiệp không có lợi thế cạnh tranh hoặc doanh nghiệp không có chiến lược đúng đắn. Một trong số đó chính là ngành công nghiệp lắp ráp và sản xuất linh kiện xe hơi Việt Nam.
Theo số liệu của Tổng cục thống kê, tổng kim ngạch nhập khẩu xe hơi trong toàn Quý I/2015 đạt 23.000 chiếc với giá trị lên đến 537 triệu USD. Như vậy, số lượng xe nhập khẩu đã tăng 116,4% với trị giá tăng 154,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Những con số ấn tượng này cho thấy Việt Nam là một thị trường tiêu thụ xe hơi phát triển nhanh nhưng không có nghĩa là ngành công nghiệp xe hơi nước ta phát triển một cách bền vững.
Minh chứng rõ nhất chính là tỷ lệ linh kiện sản xuất trong nước của một chiếc xe lắp ráp chỉ khoảng từ 10 đến 20%. Trong đó, chủ yếu là những chi tiết bình thường. Tỷ lệ doanh nghiệp Việt trong ngành chỉ khoảng 10% và thiết bị chưa được đầu tư tốt. Điều này dẫn đến hệ quả là việc lắp ráp xe trong nước tốn nhiều chi phí hơn và không mang đến "lợi nhuận" như mong muốn.
Trong khi đó, các nước ASEAN khác đã tập trung phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ để thu hút các hãng xe hơi đầu tư. Hiện nay, các thương hiệu xe lớn như Toyota, Hyundai, Honda, Ford hay Mazda... đều có nhà máy lắp ráp, sản xuất tại Thái Lan, Indonesia hoặc Malaysia. Vì vậy, việc giảm thuế nhập khẩu xe hơi còn 0% trong năm 2018 sẽ dẫn đến hiện trạng các hãng xe này ưu tiên nhập khẩu từ khu vực thay vì lắp ráp trong nước. Điển hình chính là Hyundai, hãng xe Hàn Quốc rất được kỳ vọng sẽ đầu tư vào Việt Nam. Nhưng cách đây không lâu, người đại diện hãng đã thông báo sẽ chuyển hướng đầu tư sang Malaysia.
Ngay cả hãng xe hơi lớn nhất nước ta là Toyota cũng đang cân nhắc có nên tiếp tục sản xuất tại Việt Nam không. Vấn đề này được đưa ra thảo luận trong cuộc họp báo công bố thành tựu năm 2014 và kế hoạch 2015 của Toyota, diễn ra tại Hà Nội.
Họp báo công bố thành tựu 2014 và kế hoạch 2015 của Toyota Việt Nam
Nếu thật sự Toyota ngưng sản xuất, lắp ráp trong nước thì đây thật sự là tổn thất rất lớn cho ngành công nghiệp xe hơi Việt Nam. Trong năm 2014, lượng xe bán ra của hãng đạt 31.205 chiếc, tăng 24% so với năm 2013 và chiếm đến 31% thị trường. Tổng số xe được phân phối và lắp ráp khoảng 305.780 chiếc nhưng chỉ vỏn vẹn có 18 nhà cung cấp với 270 phụ tùng nội địa hóa.
Lắp ráp tại nhà máy Toyota Việt NamMột ví dụ nữa cho thấy chiến lược không đúng của ngành chính là sự tuột hậu của Việt Nam so với người anh em Campuchia. Cách đây 20 năm, Việt Nam được xem là nước có nền công nghiệp xe hơi phát triển nhất bán đảo Đông Dương. Nhưng mãi cho đến nay, chúng ta vẫn đang dừng ở mức độ gia công lắp ráp, trong khi, Campuchia đã sản xuất được xe hơi riêng.